Początek roku 2023 przynosi nowe nadzieje dla pacjentów z najbardziej agresywnymi guzami mózgu w Wielkiej Brytanii. Rozpoczęły się pierwsze badania kliniczne, które mają na celu zbadanie skuteczności Sativexu, leku na bazie konopi, w leczeniu glejaka wielopostaciowego.
Badanie ARISTOCRAT, realizowane w Leeds Teaching Hospitals NHS Trust oraz Christie NHS Foundation Trust w Manchesterze, to pionierskie przedsięwzięcie na skalę światową. Jego celem jest sprawdzenie, czy połączenie nabiximolu (znanego również jako Sativex) z chemioterapią może przyczynić się do przedłużenia życia osób cierpiących na nawracającego glejaka wielopostaciowego.
Mobilizacja naukowców i społeczności
W badaniu, prowadzonym przez naukowców z Uniwersytetu w Leeds oraz jednostki badawczej Cancer Research UK na Uniwersytecie w Birmingham, planuje się zaangażowanie ponad 230 pacjentów z glejakiem wielopostaciowym z 14 szpitali NHS w Anglii, Szkocji i Walii. Wszystko to możliwe jest dzięki akcji zbierania funduszy prowadzonej przez The Brain Tumour Charity, która dzięki wsparciu olimpijczyka Toma Daleya zdołała zebrać potrzebne 450 000 funtów.
Trudna walka z glioblastomą
Glejak wielopostaciowy to najbardziej agresywna forma raka mózgu, ze średnim czasem przeżycia poniżej 10 miesięcy po nawrocie choroby. Obecnie, jak podaje The Brain Tumour Charity, opcje terapeutyczne dla osób, u których glejak wielopostaciowy powrócił, są bardzo ograniczone.
Badania fazy I przeprowadzone w 2021 roku na 27 pacjentach pokazały, że nabiximol może być tolerowany przez pacjentów w połączeniu z chemioterapią, i co ważniejsze, ma potencjał do przedłużenia życia osób z nawracającym glejakiem wielopostaciowym. Jeśli badania fazy II potwierdzą te wyniki, eksperci mają nadzieję, że Sativex mógłby stać się nowym narzędziem dla pacjentów z glejakiem mózgu – pierwszym od czasu wprowadzenia chemioterapii temozolomidem w 2007 roku.
Czym jest Sativex?
Sativex jest lekiem na receptę przeznaczonym do terapii spastyczności mięśni o średnim do wysokim nasileniu u osób zmagających się ze stwardnieniem rozsianym. Dostarczany jest jako aerozol do zastosowania w jamie ustnej, z pakietem zawierającym 3 butelki po 10 ml.
Formuła Sativexu zawiera dwa kannabinoidy wyizolowane z kwiatów Cannabis sativa – delta-9-tetrahydrokannabinol (THC) i kannabidiol (CBD). Ich działanie skupia się na receptorach kannabinoidowych CB1 i CB2, które są głównie rozmieszczone na zakończeniach nerwowych. Może to wpływać na pracę neuroprzekaźników, łagodzić spastyczność mięśni i poprawiać mobilność. Po aplikacji aerozolu Sativex, składniki aktywne są prędko absorbowane, a ich ślady w osoczu krwi są widoczne już po upływie 15 minut od zastosowania na błonie śluzowej jamy ustnej. Kannabinoidy następnie dystrybuują się po całym ciele, gromadząc się w tkance tłuszczowej.
W 1 ml Sativexu znajduje się 27 mg/ml THC oraz 25 mg/ml CBD. W każdych 100 mikrolitrach aerozolu jest 2,7 mg THC i 2,5 mg CBD. Dodatkowe składniki to etanol bezwodny, glikol propylenowy i olejek miętowy.
Wielka nadzieja dla pacjentów z glejakiem
Dr David Jenkinson, dyrektor naukowy The Brain Tumour Charity, podkreśla ogromne znaczenie badań:
“Jesteśmy bardzo podekscytowani rozpoczęciem tego pierwszego na świecie badania prowadzonego w Wielkiej Brytanii, które ma szansę przyspieszyć walkę z tą niszczącą chorobą. W ciągu ostatniej dekady pacjenci i naukowcy wykazali duże zainteresowanie potencjałem kannabinoidów w leczeniu glejaka mózgu. Jesteśmy bardzo wdzięczni wszystkim, którzy na całym świecie przyczynili się do sfinansowania tak ważnej pracy badawczej“.
“Zachęcające są pierwsze wyniki. Czekamy teraz z niecierpliwością na odpowiedź na pytanie, czy dodanie nabiximolu do chemioterapii może poprawić jakość życia i przedłużyć je osobom dotkniętym przez diagnozę glejaka wielopostaciowego. Mamy nadzieję, że może to być pierwszy nowy lek do leczenia glejaka od ponad 15 lat”.
Badacze chcą sprawdzić, czy dodanie Sativexu do standardowej obecnie chemioterapii (temozolomidu) może dać pacjentom z nawrotem glejaka po początkowym leczeniu dodatkowy czas życia.
Uczestnikom badania zaleca się do 12 dawek Sativexu lub placebo dziennie (lub maksymalną dawkę, którą mogą tolerować, jeśli jest niższa niż 12) podawaną doustnie. Następnie będą oni regularnie monitorowani, w tym przez ocenę kliniczną (co cztery tygodnie), badania krwi, badania MRI (co osiem tygodni) oraz wypełnianie kwestionariuszy dotyczących jakości życia.
Czy medyczna marihuana jest odpowiedzią na glejaka?
Profesor Susan Short, główny badacz badania na Uniwersytecie w Leeds, komentuje:
“Jesteśmy bardzo podekscytowani możliwością rozpoczęcia tego badania tutaj, w Leeds. Czekamy z niecierpliwością na przeprowadzenie tego badania, które pokaże nam, czy leki na bazie kannabinoidów mogą pomóc w leczeniu najbardziej agresywnych guzów mózgu. Leczenie glejaków jest niezwykle trudne. Nawet po operacji, radioterapii i chemioterapii, niemal wszystkie te nowotwory mózgu odrastają w ciągu roku. Niestety, kiedy to się stanie, opcje dla pacjentów są bardzo ograniczone”.
Ostrożność wobec terapii na bazie konopi
Potencjał konopi w leczeniu, a nawet zapobieganiu niektórym rodzajom raka, jest obszarem badań, który dynamicznie się rozwija. Produkty na bazie konopi, zarówno w anegdotach, jak i w coraz większej liczbie badań naukowych, okazują się pomocne dla pacjentów na różne sposoby, czy to w zarządzaniu bólem paliatywnym, czy w redukcji skutków ubocznych standardowych terapii, takich jak chemioterapia.
Jednakże, do tej pory nie ma solidnych dowodów na skuteczność stosowania konopi w leczeniu guzów mózgu.
Jak podkreśla dr Jenkinson: “Na razie, mimo że niektóre produkty na bazie kannabinoidów mogą pomagać w łagodzeniu objawów, nie ma wystarczająco dużo dowodów, aby rekomendować ich stosowanie w leczeniu guzów mózgu. Jeśli rozważasz stosowanie produktów na bazie kannabinoidów lub innych terapii uzupełniających, kluczowe jest, abyś najpierw omówił to ze swoim zespołem medycznym, ponieważ mogą one wpływać na inne metody leczenia, takie jak leki przeciwpadaczkowe czy sterydy”.
Konopie w walce z najbardziej agresywną formą raka mózgu
Leki na bazie kannabinoidów mają dobrze opisane efekty na mózg, a ich zastosowanie w różnych typach raka od dawna budzi duże zainteresowanie. Glejak wielopostaciowy posiada na powierzchni swoich komórek receptory kannabinoidowe. Badania laboratoryjne na komórkach glejaka wykazały, że te leki mogą spowolnić wzrost guza i są szczególnie skuteczne, gdy są używane razem z temozolomidem.
“Mamy teraz możliwość wykorzystania tych wyników laboratoryjnych i wyników z fazy I badania klinicznego, aby sprawdzić, czy ten lek może pomóc pacjentom z glioblastoma żyć dłużej w ramach tego randomizowanego badania klinicznego, pierwszego takiego rodzaju” – podkreśla profesor Short.
Badanie to jest szczególnie istotne, gdyż może przynieść przełom w leczeniu jednej z najbardziej śmiertelnych form raka. Przy obecnie stosowanych metodach leczenia, przeżywalność pacjentów z glejakiem po nawrocie wynosi mniej niż 10 miesięcy. Sativex może okazać się cennym narzędziem w walce z tą chorobą, oferując chorym nadzieję na dłuższe i lepsze życie.
