Użytkownicy marihuany często przedstawiani są jako roztargnieni i zapominalscy. Czy za tym popularnym wyobrażeniem przemawiają jednak jakieś fakty?
Nie jest tajemnicą, że marihuana może wpływać na pamięć człowieka. W istocie badania pokazują, że marihuana i pamięć są na wiele sposobów bezpośrednio powiązane.
Sporadyczne używanie marihuany może upośledzać pamięć krótkotrwałą, jak i zdolność do tworzenia nowych wspomnień podczas haju. Efekt ten jest jednak tymczasowy, a funkcje pamięci wracają do normy po wytrzeźwieniu.
Długotrwałe stosowanie marihuany może skutkować dłużej utrzymującymi się zmianami, nie jest jednak jasne, czy konopie powodują jakiekolwiek trwałe uszkodzenia pamięci.
Wpływ, jaki marihuana ma w pamięć, zależy również od czynników genetycznych, poziomu THC i CBD w różnych szczepach oraz dawkowania.
Przyjrzyjmy się zatem bliżej temu, co nauka mówi o marihuanie i pamięci.
Czym jest pamięć?
Nasza pamięć to zdolność do zapisywania informacji, dzięki czemu możemy uzyskiwać później do nich dostęp i z nich korzystać. Korzystając w ten sposób z doświadczeń z przeszłości, możemy stosownie modyfikować swoje bieżące zachowanie.
Jeśli chodzi o mechanizm jej funkcjonowania w obrębie mózgu, jest to kwestia skomplikowana i angażująca wielu mechanizmów neurologicznych. Najprościej można ująć to tak, że w momencie, gdy uzyskujemy dostęp do jakiegoś obszaru naszej pamięci, nasze neurony aktywują się w sposób podobny do tego, jak zareagowały na pierwotne doświadczenie, aby odtworzyć na nasz użytek jego istotne aspekty.
Rodzaje pamięci
Większość ludzi zna różnicę między pamięcią krótko- i długoterminową. Istnieje jednakże wiele różnych sposobów podziału pamięci. Możliwe, że słyszeliście o pamięci operacyjnej, pamięci słownej bądź pamięci proceduralnej.
Według etapowego modelu pamięci, pamięć można z grubsza podzielić na 3 typy: sensoryczną (ultrakrótkotrwałą), krótkotrwałą (któtkoterminową) i pamięć trwałą (długotrwałą/długoterminową).
Pamięć sensoryczna
Pamięć sensoryczna tymczasowo (~ 3 sek) przechowuje informacje docierające z organów zmysłowych (wzroku, słuchu, węchu, dotyku, smaku) i przekazuje je do dalszego przetwarzania w mózgu.
Gdy umknie Ci, co ktoś właśnie powiedział, Twój mózg może de facto odtworzyć minione kilka sekund bodźców dźwiękowych z pamięci sensorycznej. Dlatego właśnie często mówimy „słucham?” przypominając sobie jednocześnie co właśnie zostało powiedziane.
Pamięć krótkotrwała
Pamięć krótkotrwała (pamięć operacyjna) jest rodzajem filtra informacji sensorycznej. Mieści w zasadzie wszystko, na co aktualnie zwracasz uwagę lub o czym myślisz w przedziale około 30 sekund.
Można powiedzieć, że pamięć ta działa jak sitko. Ludzki mózg ma ograniczoną przepustowość, nie może więc po prostu przetwarzać wszystkiego, co trafia do niego kanałami zmysłowymi. Pamięć robocza odfiltrowuje informacje niepotrzebne, zachowując potrzebne do bieżących operacji umysłowych.
Dla przykładu: pamięć ta obejmuje nie więcej niż zdanie, które właśnie czytasz. Podczas czytania pamięć operacyjna przechowuje początek zdania tak, byś mógł, gdy dotrzesz do jego końca, uchwycić całość.
Pamięć długoterminowa
Pamięć długotrwała przechowuje informacje w sposób bardziej permanentny. Zawiera wspomnienia na temat minionych zdarzeń oraz poznanych w przeszłości faktów i procedur (czyli wiedzę jak wykonywać różne czynności). Przykładem może być pamiętanie czyjegoś imienia.
Informacje zawarte w pamięci krótkotrwałej mogą być przenoszone do pamięci długotrwałej na dwa główne sposoby: za sprawą emocje (tego, w jakim stopniu przykładasz wagę do tego, co się dzieje) i świadomie skierowanej uwagi (powtarzania).
Wspomnienia blakną i może być wymazywane, jeżeli nie są podtrzymywane przez odtwarzanie. Możesz więc na przykład zapomnieć jak śpiewać piosenkę, której wszystkie słowa kiedyś znałeś.
Wpływ marihuany na pamięć
Kiedy palisz marihuanę, THC i inne związki chemiczne trafiają do Twojego krwiobiegu, a z nim do mózgu.
W mózgu związki te wpływają na funkcjonowanie pamięci, uaktywniając układ endokannabinoidowy. Ten system biologiczny jest ściśle powiązany z obszarami mózgu związanymi z pamięcią.
Na przykład receptory CB1, które reagują na THC, znajdują się w m.in. strukturze mózgu zwanej hipokampem. Hipokamp to miejsce, gdzie przetwarzana jest większość Twoich wspomnień.
Uważa się, że system endokannabinoidowy działa jako wsparcie wygaszania wspomnień, pomagając nam zapominać złe wspomnienia i negatywne doświadczenia.
Skutki krótkoterminowe
Używanie marihuany ma natychmiastowy, ale tymczasowy wpływ na funkcjonowanie pamięci krótko- i długoterminowej.
Osoby pod wpływem marihuany wykazują zaburzenia pamięci krótkotrwałej i upośledzenie zdolności tworzenia nowych wspomnień długoterminowych. Nie mają one jednak żadnych kłopotów z przypominaniem sobie już ukształtowanych wspomnień, co oznacza, że marihuana powoduje zapominania tego, co już wiedzieliśmy.
Innymi słowy, wpływ marihuany na pamięć długotrwałą ogranicza się do utrudnienia tworzenia nowych wspomnień. Te zaburzenia wydają się jednak całkowicie ustępować, gdy dana osoba wytrzeźwieje.
Skutki długoterminowe
Osoby długotrwale używające marihuany wypadają w testach pamięci operacyjnej i werbalnej gorzej niż osoby, które nigdy jej nie paliły, nawet jeśli nie są w danym momencie pod jej wpływem.
Oznacza to, że osoby często używające marihuany mają problemy z utrzymywaniem informacji w myślach oraz z przywoływaniem informacji werbalnych (słów).
Istotne jest, czy efekty te są permanentne, czy też po jakimś czasie pamięć powraca do normy. Niestety, na to pytanie badania nie dają jasnej odpowiedzi.
Przegląd z roku 2008 zawiera konkluzję, że deficyty pamięci spowodowane intensywnym konopi na pamięć mogą utrzymywać się nawet po dłuższym okresie abstynencji.
Badanie z roku 2005 wskazuje jednak na coś przeciwnego. Naukowcy porównali w nim długoterminowych użytkowników marihuany, którzy nadal palili znaczne ilości marihuany, z tymi którzy zachowali abstynencję przez 3 miesiące. Stwierdzili, że u byłych nałogowych palaczy nie występowały upośledzenia pamięci takie, jak u tych, którzy nadal palili.
Eksperci sugerują, że te kolidujące ze sobą ustalenia mogą odzwierciedlać istnienie dwóch podgrup: niektórym osobom odzyskanie sprawności pamięci po zaprzestaniu używania marihuany przychodzi najwyraźniej łatwiej, niż innym.
Negatywne wspomnienia i PTSD
Negatywne wspomnienia to te związane z negatywnymi uczuciami. Ich zadaniem jest chronienie Cię przed zrobieniem sobie krzywdy, poprzez skłonienie do unikania tego, co w przeszłości sprawiło ci ból.
Kiedy ludzie doświadczają poważnej traumy, ich system zarządzania negatywnymi wspomnieniami może popaść w stan nadczynności i w efekcie może rozwinąć się zaburzenie zwane zespołem stresu pourazowego (PTSD).
PTSD wiąże się z nawrotami wspomnień, co z kolei skutkuje objawami takimi jak nadmierna czujność, lęki, ataki paniki i wrażenie ciągłego niepokoju.
Badania wykazały, że system endokannabinoidowy bierze udział w procesach wygaszania wspomnień. Ustalono też, że aktywacja układu endokannabinoidowego przez palenie marihuany może ten proces ułatwiać.
Naukowcy spekulują zatem na temat potencjału THC jako środka pomocnego w leczeniu PTSD, dzięki mechanizmowi wspierania wygaszania raniących wspomnień.
Pamięć kontekstowa
Użytkownicy marihuany przyzwyczajeni do bycia na haju mogą na trzeźwo sprawiać wrażenie, jakby czuli się nieswojo. Jedno z możliwych wyjaśnień tej sytuacji opiera się na teorii pamięci kontekstowej.
Badania wykazały, że łatwiej uzyskujemy dostęp do [konkretnych] wspomnień w otoczeniu mającym cechy wspólne z tym, w jakim znajdowaliśmy się w momencie tworzenia danego wspomnienia. Wiadomo na przykład, że uczniowie, którzy słuchają muzyki podczas nauki do egzaminu radzą sobie na nim lepiej, jeśli podczas jego pisania również mogą słuchać muzyki.
Jeśli zatem ktoś pali dużo marihuany, może mieć na trzeźwo kłopoty z przypominaniem sobie rzeczy, które zdarzyły się, gdy był upalony — i vice versa. To może wyjaśniać, dlaczego palacze sprawiają czasami wrażenie zapominalskich lub zdezorientowanych.
Inne czynniki
Opisywanie związków między marihuaną a pamięcią nie jest wcale proste. Różne szczepy, dawkowanie, tolerancja i predyspozycje genetyczne także odgrywają rolę w determinowaniu tego, jak marihuana wpływa na pamięć.
Szczep
Szczepy marihuany różnią się poziomami różnych kanabinoidów (THC i CBD). Badania sugerują, że CBD może chronić funkcje pamięci poprzez osłabianie wpływu THC. Choć są to nadal spekulacje, naukowcy mają nadzieję, że wybieranie szczepów o wysokiej zawartości CBD może pomóc użytkownikom marihuany unikać problemów z pamięcią spowodowanych przez THC.
Dawka
Wpływ marihuany w pamięć zależny jest również od dawki, co oznacza, że zaburzenia pamięci staje się poważniejsze przy większych dawkach. Osoby palące (bądź spożywające) większe ilości marihuany będą bardziej narażone na problemy z pamięcią.
Tolerancja i predyspozycje genetyczne
Z drugiej strony wiadomo, że u długoterminowych użytkowników marihuany rozwija się tolerancja na efekty TH. Badania sugerują, że marihuana ma silniejszy [doraźny] wpływ na pamięć u użytkowników okazjonalnych.
Także pewne czynniki genetyczne okazały się korelować z reakcjami użytkowników do THC i tym na ile zaburza ono funkcjonowanie ich pamięci.
Problem z badaniami
Większość badań dotyczących relacji długotrwałego stosowania marihuany i pamięci miała charakter obserwacyjny, toteż ich wyniki należy interpretować z dużą ostrożnością.
Osoby palące marihuanę mogą być również grupą współdzielącą inne cechy, takie jak właśnie predyspozycje do problemów z pamięcią. Oznacza to, że trudno jednoznacznie rozstrzygnąć, czy to marihuana powoduje problemy z pamięcią, czy też osoby z predyspozycjami do takich problemów chętniej po nią sięgają.
Użytkownicy marihuany mogą być również bardziej skłonni do stosowania innych narkotyków, takich jak alkohol, ecstasy czy kokaina. Sprawia to, że trudno oddzielić wpływ marihuany na pamięć od wpływu innych substancji.
Wreszcie — w niektórych badaniach użytkowników marihuany poddawano testom pamięci po okresie zaledwie 12-24 godzin abstynencji. Każdy, kto doświadczył ziołowego „kaca”. będzie wiedział, że w takim przedziale czasowym pewne efekty mogą wciąż się utrzymywać.
Podsumowanie
U użytkowników okazjonalnych występuje tymczasowe upośledzenie pamięci krótkotrwałej oraz problemy w tworzeniu pamięci długotrwałej, ale efekt ten znika wraz z trzeźwieniem.
Użytkownicy systematyczni wykazują upośledzenie pamięci nawet po okresie doby od wytrzeźwienia, a czasem dłużej.
Niektóre badania sugerują, że efekty te mogą być stałe, inne zaś, że sprawność pamięci wraca do normy po zarzuceniu palenia marihuany.
Podsumowując: na haju możesz mieć problemy z łamigłówkami lub nadążaniem za rozmową i możesz nie zdołać zarejestrować wszystkich szczegółów tego, co się dzieje.
Marihuana nie sprawi jednak, że zapomnisz wszystko, co już sobie przyswoiłeś do tej pory, co do tego natomiast, czy negatywny wpływ na pamięć może być rzeczywiście permanentny, brak na razie rozstrzygnięcia.
